Nowe zasady segregacji odpadów budowlanych i rozbiórkowych

Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce obowiązują nowe przepisy dotyczące segregacji odpadów z budów i rozbiórek. Wpłynęło to na codzienną pracę firm budowlanych. Jednakże wprowadzono też ważne ułatwienia, które pomagają w dostosowaniu się do wymogów.

Celem tych zmian jest zwiększenie ilości odpadów zbieranych osobno, poprawa jakości poszczególnych frakcji oraz większy udział ich ponownego użycia i recyklingu. Ma to przynieść korzyści środowisku i gospodarce.

Nowe regulacje to wyzwanie, ale też szansa na lepsze gospodarowanie materiałami w budownictwie. Ważne jest, kogo przepisy dotyczą, jakie obowiązki wprowadzają i jak można je spełnić, także z pomocą firm zewnętrznych.

W tym tekście omawiamy najważniejsze elementy zmian, aby ułatwić przygotowania inwestorom i wykonawcom.

Nowe zasady segregacji odpadów budowlanych i rozbiórkowych od 2025 roku

Na początku 2025 roku weszły w życie odświeżone przepisy o segregacji odpadów z budów i rozbiórek. Regulacje uchwalone w 2021 roku okazały się trudne do użycia w praktyce, zwłaszcza przy segregacji bezpośrednio na budowie. Po konsultacjach z branżą wprowadzono więc zmiany, które mają ułatwić wdrożenie nowych wymagań.

Od 1 stycznia 2025 roku firmy muszą rozdzielać odpady budowlane na co najmniej sześć podstawowych frakcji. To ważny krok, który ma zmniejszyć ilość odpadów trafiających na składowiska i zwiększyć wykorzystanie surowców wtórnych.

Przepisy mogą być uzupełniane i doprecyzowywane, dlatego warto śledzić oficjalne komunikaty, aby uniknąć błędów i kar.

Kogo dotyczą zmiany w przepisach?

Przepisy obejmują przede wszystkim wytwórców odpadów budowlanych i rozbiórkowych. W praktyce wytwórcą jest zwykle firma wykonująca usługę budowlaną, rozbiórkową lub remontową, a nie zleceniodawca.

Przykład: przy rozbiórce to firma rozbiórkowa jest wytwórcą odpadów, a nie właściciel obiektu. To wykonawca odpowiada za prawidłową segregację.

Wyjątek dotyczy osób fizycznych, które nie prowadzą działalności i samodzielnie remontują domy lub mieszkania. W ich przypadku obowiązek segregacji przechodzi na firmę, której przekażą odpady po remoncie. Ta firma może zlecić segregację podmiotowi posiadającemu odpowiednie uprawnienia, jeśli zawrze z nim pisemną umowę.

Spółki komunalne również podlegają tym zasadom, jeśli są wytwórcami odpadów budowlanych, m.in. w związku z własną działalnością, zbieraniem w PSZOK-ach czy w stacjach przeładunkowych.

Najważniejsze obowiązki dla wytwórców odpadów

Od 1 stycznia 2025 roku każdy wytwórca odpadów budowlanych i rozbiórkowych ma obowiązek rozdzielić je na co najmniej sześć frakcji. Jeśli firma nie jest w stanie zrobić tego samodzielnie, może przekazać ten obowiązek podmiotowi uprawnionemu, na podstawie pisemnej umowy.

• Segregacja na minimum 6 frakcji.
• Możliwość zlecenia segregacji firmie zewnętrznej (umowa na piśmie).
• Odpowiedzialność solidarna w razie niewykonania segregacji przez podmiot przyjmujący odpady.
• Stosowanie hierarchii postępowania z odpadami: najpierw zapobieganie, potem ponowne użycie, recykling/odzysk, na końcu unieszkodliwianie.
• Prowadzenie ewidencji w BDO.

Przekazanie odpadów nie zwalnia całkowicie z odpowiedzialności. W razie zaniedbań odpowiada i wytwórca, i podmiot przyjmujący. Ważna jest więc weryfikacja kontrahentów i porządek w dokumentach.

Jakie odpady budowlane i rozbiórkowe podlegają segregacji?

Nowe zasady wskazują, które materiały trzeba zbierać osobno, a kiedy można odstąpić od rozdzielania frakcji. Celem jest wykorzystanie jak największej ilości surowców, które dotąd często trafiały do zmieszanej masy odpadów. Dzięki podziałowi na frakcje łatwiej je odzyskać i ponownie użyć.

Nie wszystkie odpady traktuje się tak samo. Przewidziano wyjątki, które uwzględniają specyfikę niektórych materiałów oraz przypadki, gdy segregacja nie ma sensu technologicznego lub ekonomicznego. Każdy wytwórca powinien znać listę frakcji do obowiązkowego rozdzielania i warunki odstąpienia od tego wymogu.

Podział na frakcje: rodzaje odpadów wymagających selektywnego zbierania

Ustawa wymaga wyodrębnienia co najmniej sześciu frakcji. Są to:

Na budowie powinny być wydzielone miejsca lub pojemniki na każdą frakcję. Nie trzeba rozbierać na siłę elementów złożonych, chyba że ma to sens technologiczny i poprawia odzysk.

Odpady niepodlegające segregacji – wyjątki od zasad

• Osoby fizyczne nieprowadzące działalności: przy remontach domowych obowiązek przechodzi na kolejnego posiadacza odpadów (firmę, która je odbierze).
• Odpady bez obowiązku ewidencji (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu z 2019 r.).
• Można odstąpić od segregacji, gdy jest to technologicznie niemożliwe lub brak rozdziału nie utrudnia ponownego użycia, recyklingu lub innego odzysku. Decyzję trzeba uzasadnić i udokumentować.

Odpady budowlane i rozbiórkowe nie są odpadami komunalnymi, co oznacza odrębne zasady ich zagospodarowania.

Segregacja zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami budowlanymi

Nowe przepisy wiążą segregację z zasadą hierarchii postępowania z odpadami. Chodzi o mądre działanie na każdym etapie: planowanie, realizacja, porządkowanie i zagospodarowanie materiałów. Celem jest ograniczenie wpływu na środowisko i lepsze wykorzystanie zasobów.

Segregacja to środek do osiągnięcia celu, jakim jest ponowne użycie i recykling. Zanim rozdzielimy frakcje, warto najpierw wybrać rozwiązania, które zmniejszą ilość odpadów i pozwolą użyć materiałów ponownie.

Najpierw zapobieganie i ponowne użycie materiałów

Na pierwszym miejscu jest ograniczanie powstawania odpadów. Firmy powinny planować prace tak, aby ich było jak najmniej, wybierać technologie i materiały generujące mniej odpadów oraz możliwie często ponownie używać elementów.

Przykłady: ponowne użycie kruszyw naturalnych, elementów betonowych, oświetlenia, szyn, a także wyposażenia (np. grzejniki, armatura). Jeśli drzwi, cegły czy umywalki mogą pracować dalej – warto z tego skorzystać. Segregacja wchodzi w grę wtedy, gdy ponowne użycie już nie wchodzi w rachubę.

Przygotowanie do recyklingu i odzysku

Gdy nie da się zapobiec powstawaniu odpadów ani użyć materiałów ponownie, kolejnym krokiem jest przygotowanie do recyklingu lub innego odzysku. Tu ważny jest podział na frakcje: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips i odpady mineralne.

Posegregowane frnych

Nie trzeba już rozdzielać frakcji na placu budowy. Wakcje powinny trafiać do podmiotów z odpowiednią technologią i zezwoleniami. Na składowisko powinny iść tylko te odpady, których nie da się przetworzyć z przyczyn technicznych, środowiskowych lub ekonomicznych.

Zmiana: Czy segregacja musi odbywać się na placu budowy?

Wcześniej zakładano, że segregacja ma następować bezpośrednio na budowie. W wielu miejscach było to trudne lub niewykonalne, zwłaszcza przy małych remontach i w gęstej zabudowie. To groziło wzrostem kosztów i problemami logistycznymi.

Po zmianach dopuszczono większą elastyczność. Ustawa o odpadach pozwala teraz na inne rozwiązania, które mają ten sam cel: dobre zagospodarowanie odpadów, ale bez wymuszania rozdzielania frakcji zawsze na miejscu prac.

Alternatywy i możliwości przekazania odpadów nieposegregowaytwórca może przekazać zmieszane odpady uprawnionej firmie, która zajmie się ich sortowaniem poza miejscem wytworzenia. To dobre rozwiązanie tam, gdzie brakuje miejsca na kilka pojemników.

Wymagana jest pisemna umowa z firmą, która przejmie odpady. Umowa musi jasno opisywać, co się stanie z każdą frakcją po sortowaniu. Odpowiedzialność za realizację obowiązku pozostaje solidarna: jeśli podmiot przejmujący nie wywiąże się z sortowania, odpowiedzialny jest także wytwórca.

Rola firm odbierających odpady – odpowiedzialność za segregację

Firmy posiadające zezwolenia na przetwarzanie odpadów (np. R12 – sortowanie) mogą przejmować zmieszane odpady i prowadzić segregację w swoich zakładach. To odciąża wykonawców z obowiązku stawiania na każdej budowie pełnej infrastruktury do rozdzielania frakcji.

Podmiot przejmujący odpady odpowiada razem z wytwórcą za wykonanie obowiązku. Warto sprawdzić kontrahenta: wpis w BDO, zezwolenia, doświadczenie. Umowa powinna zawierać jasne zapisy o dalszym zagospodarowaniu każdej frakcji zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami.

Obowiązek prowadzenia ewidencji w BDO a nowe wymogi segregacji

BDO (Baza Danych o Odpadach) to system do nadzorowania gospodarki odpadami w Polsce. Nowe zasady segregacji zwiększają znaczenie rzetelnej ewidencji. Większość firm ma obowiązek prowadzić BDO, tak aby można było śledzić ilości, rodzaje i drogę odpadów – od miejsca powstania, przez segregację, aż po recykling, odzysk lub unieszkodliwienie.

Braki w ewidencji lub błędy mogą oznaczać wysokie kary finansowe i problemy prawne. Dobra znajomość powiązań między segregacją a obowiązkami w BDO to dziś podstawa dla firm budowlanych.

Jak prawidłowo dokumentować przekazanie odpadów?

Jeśli segregację wykonuje podmiot zewnętrzny, trzeba to odzwierciedlić w BDO. Podstawą jest Karta Przekazania Odpadów (KPO). Gdy przekazujemy zmieszane odpady budowlane i rozbiórkowe do sortowania, w KPO wpisujemy odpowiedni kod, np. 17 09 04 „Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu”.

Sama KPO z kodem odpadów zmieszanych nie oznacza złamania przepisów, o ile istnieje pisemna umowa z przetwórcą, który wykona segregację i dalej zagospodaruje frakcje. Umowa powinna opisywać warunki przyjęcia odpadów, przebieg sortowania i dalszy los każdej frakcji.

Odpowiedzialność za wykonanie obowiązku jest solidarna i to powinno znaleźć odzwierciedlenie w ewidencji.

Co grozi za naruszenia ewidencji i zasad segregacji?

Za brak selektywnego zbierania, odbierania i sortowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych, wbrew art. 101a ustawy o odpadach, grozi administracyjna kara pieniężna od 1000 do 1 000 000 zł. Kara ma zmobilizować podmioty do przestrzegania przepisów.

• Za niewykonanie segregacji odpowiadają solidarnie: wytwórca, kolejny posiadacz oraz podmiot, któremu zlecono sortowanie.
• WIOŚ może nałożyć karę na każdy z tych podmiotów.
• Warto prowadzić audyty i regularnie sprawdzać kontrahentów, aby ograniczyć ryzyko.

Konsekwencje braku przestrzegania nowych zasad

Choć przyjęto łagodniejsze zasady niż początkowo planowano, obowiązki są poważne. Ignorowanie nowych wymogów uderza w firmy, środowisko i lokalne społeczności. Przepisy przewidują mechanizmy egzekwowania, które mogą mocno obciążyć budżet przedsiębiorstwa.

Chodzi nie tylko o kary. Dobre podejście do odpadów budowlanych buduje wiarygodność firmy, zmniejsza koszty w dłuższym czasie i poprawia relacje z klientami.

Sankcje administracyjne i finansowe dla przedsiębiorstw

Za niezapewnienie segregacji zgodnie z art. 101a ustawy o odpadach grożą kary od 1000 do 1 000 000 zł. Dla mniejszych firm to może być bardzo dotkliwe, a nawet grozić upadłością.

• Odpowiedzialność solidarna przy zleceniu segregacji podmiotowi zewnętrznemu.
• Ryzyko utraty zezwoleń przy powtarzających się naruszeniach.
• Straty wizerunkowe i utrudniona współpraca z klientami oraz partnerami.

Wpływ na środowisko i lokalne społeczności

Brak segregacji oznacza więcej odpadów na składowiskach, większe ryzyko zanieczyszczeń gleby, wód i powietrza oraz marnowanie surowców. Gdy odpady trafiają do nielegalnych miejsc, dochodzi do emisji szkodliwych substancji, uciążliwego zapachu i pylenia, co pogarsza warunki życia mieszkańców.

Porządek w gospodarce odpadami to także dbałość o zdrowie i okolice, w których żyjemy.

Praktyczne rekomendacje dla inwestorów i wykonawców

Nowe zasady wymagają przygotowań. Żeby uniknąć problemów, warto działać z wyprzedzeniem: poznać przepisy, wdrożyć procedury, podpisać dobre umowy i pracować z wiarygodnymi partnerami. Dobre zarządzanie odpadami może też obniżyć koszty i poprawić wizerunek firmy.

Poniżej zestaw kroków, które można wdrożyć już teraz, aby zmniejszyć ryzyko i działać zgodnie z prawem. Każda budowa jest inna, więc potrzebne jest elastyczne podejście i stałe usprawnienia.

Jak przygotować firmę do nowych obowiązków?

• Przegląd procesów w firmie i wskazanie miejsc, gdzie powstają odpady.
• Szkolenia dla pracowników (kadra i pracownicy fizyczni) z zasad segregacji, frakcji i dokumentowania.
• Wybór i weryfikacja partnerów: sprawdzenie wpisów w BDO, zezwoleń i doświadczenia.
• Umowy pisemne z jasnym podziałem odpowiedzialności i zapisami o dalszym zagospodarowaniu frakcji.
• Wyposażenie placów budowy w oznakowane pojemniki (tam, gdzie to możliwe).
• Wewnętrzne procedury kontroli i monitorowania przepływu odpadów oraz dokumentów w BDO.

Najczęstsze problemy i sposoby ich rozwiązywania

• Mało miejsca na budowie: skorzystaj z opcji sortowania poza placem budowy przez uprawnioną firmę (na podstawie umowy).
• Wyższe koszty odbioru: ograniczaj koszty, stawiając na zapobieganie powstawaniu odpadów i ponowne użycie materiałów.
• Ryzyko szarej strefy: współpracuj wyłącznie z legalnymi podmiotami i prowadź rzetelną ewidencję w BDO.
• Niejasności w interpretacji przepisów: skorzystaj z pomocy prawników specjalizujących się w prawie środowiskowym i zadbaj o poprawne zapisy w umowach.